De verhalen van Haidy en Ron & Jeanette
Haidy
Ik ben Haidy Jordan, geboren en getogen in Suriname, een multiculturele samenleving met verschillende bevolkingsgroepen. In oktober 1985 ben ik door één van mijn opvoeders naar Nederland gestuurd voor, zoals zij dat verwoordde “een betere toekomst”. Ik was toen 21 jaar. De eerste twee jaar in Nederland vond ik moeilijk, aangezien het niet mijn keuze was om in Nederland te wonen. Daarna heb ik heel snel mijn draai gevonden en heb ik verschillende opleidingen gevolgd, een succesvol bedrijf opgericht en hierdoor naam gemaakt in Lelystad.
Eigenlijk gaat 1 juli, de dag waarop de Surinamers de afschaffing van de slavernij vieren, aan mij voorbij. Aan de achtergrond van Keti Koti werd thuis geen aandacht besteed. We gingen op deze dag altijd naar Het Onafhankelijkheidsplein in de binnenstad. Dit ligt tegenover de Waterkant, de plek waar de tot slaaf gemaakten Paramaribo binnenkwamen om verhandeld te worden. Daar, waar alles zich tijdens de slavernij afspeelde, is al jaren op deze dag feest, met verschillende activiteiten, muziek en lekker eten. Ik was mij er niet echt bewust van of had niet het besef wat Keti Koti werkelijk inhield. Ik ben nu 59 jaar en nog steeds beleef ik het niet zoals de inhoud het zegt. Dit heeft met mijzelf als persoon te maken en de mate van hoe vrij ik mij dagelijks voel en hoe onvrij ik mij als kind heb gevoeld.
Keti koti betekent voor mij
vrij te zijn,
niet aan banden gelegd te worden,
niet vastzitten aan een beladen verleden,
jezelf kunnen en mogen zijn,
geaccepteerd worden om wie je bent en niet uitgesloten worden vanwege je afkomst.
Keti koti betekent voor mij dat je authentiek mag zijn.
Dr. P. McGraw definieert dit als volgt: “Your authentic self is who you are, when you have no fear of judgment, or fear before the world that pushes you around and tells you who you’re supposed to be”.
Ik ben niet gebukt gegaan onder fysieke slavernij, maar de erfenis ervan heb ik wel ervaren in mijn opvoeding. Ik heb me nooit vrij gevoeld en daarom maakt Keti Koti geen verschil voor mij. Ik kon het niet voelen en ik ben het niet. Vandaar dat 1 juli geen betekenis voor mij heeft. Wat moet ik vieren? Ik zit gevangen.
Zolang ik mij van binnen nog gevangen voel,
zolang ik in mijn vrijheden beperkt wordt,
zolang ik als een minderheid behandeld wordt,
zolang ik zie dat anderen nog onverantwoorde, onrechtvaardige beslissingen nemen, ten koste van anderen, zijn voor mij de ketenen niet verbroken. Ik heb mij nooit vrij gevoeld en daarom maakt 1 juli geen verschil voor mij.
Als nazaat van de uit Afrika gemaakte slaven, die in Suriname onder harde slavenarbeid moesten werken, symboliseert deze ‘Dag der Vrijheden’ het einde van een mensonterende tijd.
Laten we onszelf als Surinamers ook afvragen welke eigen verantwoordelijkheid we gaan oppakken. Laten we niet passief worden door te geloven in de onwaarheden die over ons worden verteld. We zijn sterk en we mogen trots zijn.
Ron & Jeanette
Mijn naam is Ron Eken. Ik werk in de elektrotechniek / installatietechniek. Ik houd van muziek en als hobby ben ik dj, dj Ludy. Ik heb een lieve vrouw, drie mooie kinderen en twee kleinkinderen. Mijn moeder is een Boslandcreoolse Surinaamse en mijn vader was een in Suriname gestationeerde Nederlandse militair. Zij werden verliefd en zo kwam ik op de wereld, in een liefdevol gezin, ondanks het verschil in huidskleur en cultuur. Mensen hebben mijn ouders daarom wel veroordeeld. Ze waren een van de eerste gemengde gezinnen en daar werd ook wel lelijk over gesproken.
Ons gezin is ten tijde van de revolutie in Suriname naar Nederland verhuisd. Ik was toen 18 jaar. Ik had de keus van mijn vader om te blijven of mee te gaan naar Nederland. De situatie was zo erg en zo dichtbij dat ik heb gekozen voor Nederland. Het was in Suriname te onveilig. Mijn moeder was kort daarvoor opgepakt en gevangengezet omdat ze voor iemand een voedselpakket uit Frans Guyana had meegebracht. Dat werd door de coupplegers als verdacht gezien. Om 5 uur ‘s ochtends stond de loop van een uzi tegen mijn slaap, werd mijn moeder meegenomen en heeft ze twee weken lang opgesloten gezeten in Fort Zeelandia. Als dit niet was gebeurd, was ik nooit uit Suriname weggegaan.
Maar toen ik als 18-jarige in Nederland kwam, heb ik dat ook als onveilig ervaren. Door mijn huidskleur was ik anders dan de Nederlanders waarmee ik in aanraking kwam. Dikwijls werd ik aangesproken in een zogenaamd Surinaams accent om me te jennen. Ik werd buitengesloten. Of er werd tegen me gesproken alsof ik dom was.
Dat heeft me pijn gedaan. Waarom zou je dat doen? Omdat ik er anders uit zie? Maar ik ben Nederlander en praat gewoon Nederlands.. Dat heeft me diep geraakt. Nu ik 56 ben sta ik er anders in. Als ik nu zo wordt benaderd doe ik net of ik ze niet hoor en negeer ik het.
Keti Koti symboliseert voor mij de vrijheid van de tot slaafgemaakten. Toen ik jong was en we op bezoek gingen in het binnenland van Suriname, speelden we tussen de kooien waar de slaven opgesloten hebben gezeten. De handboeien lagen er nog. Kinderen speelden daar gewoon tussen. Ik was toen te jong om te beseffen wat er zich had afgespeeld, maar als volwassene vind ik het goed dat ik het heb gezien.
Maar hoe vrij zijn we? Er wordt nog gediscrimineerd. Ik heb het persoonlijk meer dan genoeg ervaren. Zo anders heb ik dat ervaren toen ik nog in Suriname woonde. In onze gemeenschap leefden we in harmonie samen met heel veel verschillende bevolkingsgroepen. Je was vriendelijk naar iedereen.
Mijn vrouw en ik houden van Lelystad en gunnen alle Lelystedelingen dat we normaal met elkaar om gaan. Wees er voor elkaar. Maak geen onderscheid op basis van welk kenmerk dan ook, maar ondersteun elkaar.
Wij voelen ons verbonden met Lelystad. Ook omdat er in Suriname een plek is die Lelydorp heet. De vader van mijn vrouw komt er vandaan. Dit is ook vernoemd naar ir. Lely, net als Lelystad. Als je wilt kun je overal verbinding vinden. Zoek naar verbinding en niet naar onderscheid.
Toen ik jong was en we op bezoek gingen in het binnenland van Suriname, speelden we tussen de kooien waar de tot slaaf gemaakten opgesloten hebben gezeten.
Mijn naam is Jeanette Benschop-Eken. Ik ben getrouwd met Ron Eken. We vormen een samengesteld gezin. De oudste maakte Ron tot vader, de middelste maakte mij tot moeder en de jongste maakte ons tot een familie.
Ik werk al part-timer bij Bureau Gelijke Behandeling Flevoland (BGBF) en daarnaast geef ik gastlessen als zzp-er met mijn ‘Vertelkastje’. Ik houd me bezig met de menselijke kant van de mens. Ik vind het heel belangrijk dat mensen zichzelf kunnen zijn. Wat je achtergrond ook is, je mag er zijn.
Keti Koti betekent voor mij, in eerste instantie, feest. Dan denk ik aan mijn kinderjaren. Aan hoe wij het vierden in Suriname. Mijn eerste bewuste herinnering aan Keti Koti is, dat we in onze klederdracht op de foto gingen, bij een echte fotograaf, met mijn drie zussen en een broer. Dat zal in 1975 zijn geweest. En dan in een stoet door Paramaribo, lekker eten en feest, feest, feest.
Gebroken ketenen betekent Keti Koti, maar in Suriname heet het de ‘Dag der Vrijheden’ en dat vind ik mooi. Een dag dat we alle ketenen kunnen breken. Ook de ketenen, die in onszelf zijn. We kunnen de verbroken schakels gebruiken om verbinding te maken met een ander. Gewoon, door bijvoorbeeld eens te vragen aan een ander: ‘Hoe gaat het met jou?’
Een aantal jaren terug vroeg iemand mij of dat mijn moeder niet was op een foto, die op het internet rondging. Een foto van twee mooi aangeklede Surinaamse dames. De ene was inderdaad mijn moeder. Voor mij was dat de aanleiding om mijn moeder te vragen wat de gelegenheid was. Dat bleek ter herinnering van 100 jaar afschaffing van de slavernij te zijn geweest. Vanaf dat moment ben ik anders gaan kijken. Het was nog maar 100 jaar geleden dat de slavernij was afgeschaft en ik besefte ineens dat dit nog helemaal niet zo lang geleden was. Toen ben ik gaan kijken naar mijn stamboom en al gauw zag ik dat ik slechts een achter achterkleinkind ben van een tot slaaf gemaakte. En ik herinnerde mij mijn oma, die trots vertelde over haar vrijgekochte oma. Dus ik heb met mijn oma gesproken, die met haar oma, een vrijgekochte slaaf gemaakte, heeft gesproken. Het kwam zo dichtbij. In mijn hart vier ik het sindsdien anders. Ik ben me heel bewust dat slavernij ook in mijn geschiedenis zit.
En slavernij gaat over angst en macht. Macht over de ander willen hebben. Dat speelt nog altijd. Recentelijk hoorde ik een politicus zeggen: ‘Eigenlijk doen we nog steeds aan slavernij.’ Kijk maar naar de misstanden in onze politiek, onze maatschappij en de wereld.
De geschiedenis van de slavernij is ook mijn geschiedenis. Dat trauma zit ook in mij. Wat me pijn doet is, als er naar mij wordt gekeken en geoordeeld dat mijn lichtere huidskleur reden is om mij uit te sluiten. In mijn familie hebben we het er vaker over, hoe mooi men ons vroeger als dubbelbloedjes vond, maar hoe, door sommigen, die dubbelbloedjes als verraders werden gezien. Dat wij symbool waren voor het samengaan met de vijand. Maar kijk je naar de familiegeschiedenis van Surinamers, dan zul je zien dat een heleboel Surinamers in hun stamboom zowel tot slaaf gemaakte mensen als slavenhouders hebben. Dat is toch geen reden om iemand uit te sluiten? Ik wil een verbinder zijn tussen beide groepen.
Ik houd van Lelystad. De nieuwe grond hier is puur, gewonnen uit water dat het verleden heeft schoon gewassen. Ik houd ervan om mee te bouwen aan deze stad. Ik hoop dat deze eerste juli een zaadje is voor verbinding tussen alle Lelystedelingen en dat we in de toekomst op 1 juli een verbindende culturele markt krijgen. Dat we onze krachten gaan bundelen, dat we in harmonie en liefde en met zorg voor elkaar zullen samenleven in deze jonge stad.
Dus ik heb met mijn oma gesproken, die met haar oma, een vrijgekochte slaaf gemaakte, heeft gesproken. Het kwam zo dichtbij. In mijn hart vier ik Keti Koti sindsdien anders. Ik ben me heel bewust dat slavernij ook in mijn geschiedenis zit.